Kategoria: Klub

Dzisiaj przypomnimy czasy, kiedy Skra nie była Skrą, chociaż wszyscy i tak… tak ją nazywali. A przyczyną całego zamieszania było powstanie Zrzeszeń Sportowych. W powojennych latach przed władzami stało trudne zadanie odbudowy kraju, który wyglądał zupełnie inaczej niż jeszcze kilka lat wcześniej. Utracone Kresy Wschodnie “zrekompensowano” Ziemiami Odzyskanymi, chociaż przez wiele lat ich stan prawny w kontekście polityki globalnej nie wyglądał tak klarownie jak mogłoby się wydawać. Rząd robił wszystko, by obywatele przenosili się na zachodnie krańce nowo powstałego de facto państwa. Część robiła to dobrowolnie, część natomiast przesiedlana była przymusowo. Trafiali do świata, którego wcześniej nie znali. Strzeliste wieże kościołów, całkowicie inne budownictwo, urządzenia, z których część nie potrafiła korzystać, ale również… autochtoni, którzy po wojnie zostali na tych terenach, nierzadko przez jakiś czas mieszkając z nowymi przybyszami. Niemców także przesiedlano, chociaż wśród wielu nowych gospodarzy tych ziem panowało przekonanie i swoisty niepokój, że jeszcze wrócą. Podobnie myśleli wysiedlani stąd siłą lub salwujący się ucieczką tuż przed końcem wojny Niemcy. Oczywiście władze doskonale zdawały sobie sprawę ze skomplikowanej sytuacji społeczno-politycznej, ale nie przeszkadzało to rozgłaszać propagandowych tekstów o odwiecznej polskości nowo uzyskanych terenów. Zresztą rządzący Polską mieli po zakończeniu działań wojennych wiele problemów typowo gospodarczych i związanych z funkcjonowaniem społeczeństwa w nowej rzeczywistości. Przede wszystkim w czasie II wojny światowej zniszczona została niemal połowa dóbr kulturalnych, stracono prawie 40% majątku narodowego, a sama zabudowa mieszkalna Warszawy została zniszczona w… ponad 70%! Nie brakuje więc głosów, że tylko rządy komunistyczne, z mocno scentralizowaną władzą i z wyraźnie wytyczonym planem były w stanie wykonać duży krok ku odbudowie zniszczonego kraju. My nie będziemy zajmować się jednak rozstrzyganiem tego typu sporów, a przedstawimy w jaki sposób władza w zupełnie nieżyciowy sposób podeszła do klubów sportowych. Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w 1949 roku podjęło decyzję o reorganizacji organizacji sportowych. Kluby sportowe jako takie przestały de facto istnieć, a w ich miejsce powołano Zrzeszenia Sportowe. Podzielone zostały na kilka kategorii: sport akademicki (AZS), kluby wojskowe (CWKS), kluby milicyjne (Gwardia), kluby wiejskie (LZS) czy kluby szkolne (Zryw). Oprócz tego powstało zrzeszenia branżowe, takie jak Górnik, Kolejarz, Budowlani, Unia, Stal, Metalowiec, Spójnia, Związkowiec, Włókniarz czy Ogniwo. Każde zrzeszenie odpowiadało danej kategorii przemysłowej, a patronat nad nimi obejmowały zakłady pracy, przedsiębiorstwa i fabryki. Rodziło to spore zamieszanie, bowiem pod nazwą Włókniarz występowały choćby dawne Victoria, Stradom i Częstochowianka! Samo nazewnictwo było mocno… oficjalne. I tak dla przykładu Raków przystąpił do rywalizacji przed sezonem 1951 jako Koło Sportowe Zrzeszenia Stal przy Hucie Częstochowa w Częstochowie. Było też Koło Sportowe Zrzeszenia Stal przy Częstochowskich Zakładach Przemysłu Blacharskiego Elektrodyn w Częstochowie. Można było się pogubić, prawda? Choćby dlatego, chociaż obowiązywały odgórne nazwy zrzeszeń sportowych, używano dawnych nazw. Co ciekawe czyniono tak nie tylko w rozmowach prywatnych, ale także w prasie. Stąd też chociaż Skra przemianowana została na Ogniwo i tak wszyscy używali nazwy, która zdążyła już zakorzenić się wśród mieszkańców Częstochowy, Raków dla przykładu pojawiał się jako Stal-Raków. Co ważne zespoły musiały występować w odgórnie narzuconych strojach, charakterystycznych dla danego zrzeszenia oraz używać emblematów niezwiązanych historycznie z danym klubem. Jako Ogniwo Skra rywalizowała przez cztery sezony. Początkowo w tym czasie Skrzacy rywalizowali na drugim poziomie rozgrywkowym. Warto to podkreślić, bowiem Ogniwa należały do najbiedniejszych zrzeszeń, wspieranych przez koła rzemieślnicze. Mimo wszystko radzili sobie dzielnie. W 1951 roku, po reorganizacji drugoligowych rozgrywek polegającej na utworzeniu czterech grup, przyszło im rywalizować z ekipami z województw katowickiego, opolskiego i wrocławskiego. Łatwo nie było, jednak Skrzacy zdołali utrzymać drugoligowy byt, a duża w tym zasługa Stefana Halkiewicza, który zdobył dwanaście z dwudziestu jeden bramek dla naszej drużyny! Oczywiście apetyty, po piątym miejscu uzyskanym rok wcześniej, były spore, ale rzeczywistość nie sprzyjała wielkim sukcesom. Rok później nie udało się już utrzymać. Chociaż wspomniany już Halkiewicz wznosił się na wyżyny, będąc autorem niemal połowy ze wszystkich bramek Ogniwa/Skry, było to za mało. W tym miejscu warto dodać jako ciekawostkę fakt, że nasi piłkarze po pierwszej części rywalizacji plasowali się w górnej połowie tabeli z dorobkiem ośmiu oczek! Tyle tylko, że ostatni zespół miał ledwie… dwa punkty mniej. A to wszystko oznaczało, że po tym, jak w drugiej części sezonu Skra-Ogniwo zdobyła tylko trzy oczka, na lata – jak się okazało – opuściła szczebel będący zapleczem najwyższej klasy rozgrywkowej. W latach 1953-54 Skrzacy należeli do czołowych drużyn III ligi. Czegoś jednak brakowało do tego, by wrócić do II ligi. Czegoś, czyli punktów… Wspominaliśmy już o tym, że Ogniwa uznawane były – całkiem słusznie – za najbiedniejsze zrzeszenia, w związku z czym, bywały łączone z równie ubogimi Spójniami. Wówczas zmieniano ich nazwy. Tak też stało się ze Skrą-Ogniwem, która przemianowana została na Spartę w grudniu 1954 roku. Nazwa ta nie przetrwała szczególnie długo. W marcu 1955 roku, dwa lata po śmierci Józefa Stalina, zaczęto ponownie zezwalać klubom na używanie dawnych nazw. Skra skorzystała z tego niemal natychmiast i w marcu 1955 ponownie zaczęła grać pod tym szyldem. Występowała wówczas na trzecim poziomie rozgrywkowym, gdzie przyszło jej grać przez nieco ponad dekadę.

Dzisiaj opowiemy Wam historię piłkarza Skry, który otarł się o wyjazd na Igrzyska Olimpijskie do Berlina. Był nim Stanisław Kołodziejczyk. Stanisław Kołodziejczyk należał do grona zawodników, którzy pamiętali pierwsze lata funkcjonowania naszego klubu. W chwili powstania Skry miał dziesięć lat i z pasją śledził losy Skrzaków. Czynnym zawodnikiem został w 1930 roku i szybko stał się ważnym ogniwem drużyny. Na początku naszej opowieści nie można przejść obojętnie obok tego, że okres międzywojenny był trudny dla wielu zespołów. Tak wspomina początek czwartej dekady XX wieku Stanisław Kołodziejczyk na łamach monografii Skry, wydanej w 1981 roku z okazji 55-lecia klubu: – Warunki materialne klubu i drużyny pogarszały się, w szczególności w latach 1930-1934. To, że klub istniał wtedy i przejawiał działalność było rezultatem wielkiego przywiązania zawodników do barw, solidarności robotniczej. Mając to na uwadze z tym większym uznaniem należy traktować fakt, że młody, 20-letni w 1936 roku zawodnik, brany był pod uwagę do gry z orłem na piersi podczas zbliżających się Igrzysk Olimpijskich w Berlinie! Tutaj warto zatrzymać się na dłużej. Sama rywalizacja miała rozpocząć się 1 sierpnia, a decyzja o tym, że Polska weźmie w niej udział zapadła ledwie półtora miesiąca wcześniej! Chociaż kilka okręgów było przeciwko (przede wszystkim mocne Kraków i Lwów) podjęto decyzję, że biało-czerwoni będą uczestniczyć w tym wydarzeniu. Piłkarska centrala w ekspresowym tempie opracowała plan przygotowań do Igrzysk Olimpijskich, co nie przeszkadzało dokonywać “spontanicznych” decyzji, a taką był bez wątpienia pojedynek Polaków z angielską Chelsea, która zgodziła się rozegrać dodatkowy mecz, poza planowanym starciem z Wisłą Kraków. Gwoli formalności dodajmy, że klub z Londynu wygrał 2:0. Najważniejszym etapem przygotowań był oprócz różnego rodzaju test-meczów obóz przedolimpijskim, który trwał dwa tygodnie i rozpoczął się 6 lipca 1936 roku. Był to pierwszy w ten sposób zorganizowany obóz w naszym kraju, który prowadził były piłkarz Arminii Bielefeld i Schalke Kurt Otto (ponoć za miesięczną stawkę w budzącej uznanie wysokości 800 złotych). Wysoki standard zakwaterowania, wykwintne, pełnowartościowe posiłki i wysoki poziom treningów musiały na wszystkich robić ogromne wrażenie. Ale dla młodych, ambitnych piłkarzy to nie była zabawa. Kiedy sportowcy starali się jak najlepiej przygotować do zbliżających się wielkimi krokami Igrzysk, kierownictwo reprezentacji musiało wybrać osiemnastu zawodników, którzy dostąpią zaszczytu gry podczas jeszcze do niedawna najważniejszej imprezy piłkarskiej globu. A ponieważ na szerokiej liście znajdowało się początkowo trzydziestu sześciu piłkarzy (z czasem zmniejszoną ją do dwudziestu pięciu nazwisk) kilku z nich musiało obejść się smakiem. Oddajmy ponownie głos Kołodziejczykowi: – Było to dla mnie ogromne przeżycie, miałem wtedy 20 lat i myśl o tym że zmierzę się z takimi zawodnikami, jak: Kotlarczyk, Matjas, Peterek, Szerfke, Szczepanik, Wodarz, Piątek, Kisieliński, Wilimowski, Gałecki i wielu, wielu innych zatykało mi dech w piersiach. Byłem wtedy jedynym reprezentantem klubu robotniczego i pierwszym częstochowianinem na obozie Olimpijskim. Podczas dwutygodniowego zgrupowania Polacy dwukrotnie mierzyli się z austriackim Wacker oraz węgierskim Phoebusem. Co ciekawe pierwsze starcie z Austriakami, rozgrywane w Katowicach, zostało przerwane na początku drugiej połowy z powodu gradobicia i ulewy, uniemożliwiających piłkarskie zmagania. Ostatecznie Józef Kałuża wybrał osiemnastu piłkarzy, niestety w kadrze zabrakło miejsca dla piłkarza Skry. – Mimo, że na Olimpiadę nie pojechałem, to satysfakcję miałem ogromną – przyznawał po latach Kołodziejczyk. Nic dziwnego szczególnie, że w desygnowanej do boju kadrze zabrakło miejsca również dla… Ernesta Wilimowskiego! Przyczyny tej niezrozumiałej decyzji tak naprawdę nie są znane do dzisiaj, ale przez historyków sportu brane pod uwagę są dwie ewentualności. Pierwsza związana jest z aferą alkoholową i libacją, w której uczestniczył Wilimowski po zdobyciu mistrzostwa kraju, natomiast druga to rzekome zawodowstwo piłkarza (miał dostawać pieniądze za mecze w barwach Ruchu). Co ciekawe podobne argumenty nie wpłynęły na decyzję odnośnie wyjazdu na święto sportu jego klubowych kolegów. Pojawia się więc hipoteza, że za decyzją władz stały niemieckie korzenie piłkarza, który za trzy lata opuści kraj i przez wielu zostanie uznany za zdrajcę. Co prawda w 1936 roku nikt o tym nie mógł wiedzieć, ale trzeba o tym wspomnieć, by zdać sobie sprawę, jak trudne i skomplikowane były losy ludzi, których dotknęły tragiczne lata II wojny światowej i których nie powinniśmy oceniać z naszej perspektywy. Kołodziejczyk, podobnie jak całe pokolenie, najlepsze lata kariery stracił z powodu międzynarodowego konfliktu. Po wojnie wrócił jednak na boisko. Wtedy wszyscy już wiedzieli, że Igrzyska Olimpijskie w Berlinie były farsą. I tutaj kolejny paradoks – były farsą, jednak dzięki nim powstał film, który wyprzedził swoją epokę: “Olympia” Leni Riefenstahl. Tak to już jest. Jednym geniuszom zło niszczy życie, innym pozwala rozbłysnąć. Żródła: Archiwalne wydania „Słowa Częstochowskiego” Monografia Skry Częstochowa, Częstochowa 1981 Rafał Jung, Wymiar polityczny i aspekty organizacyjne udziału polskich piłkarzy na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie (1936) [w:] Prace Naukowe Akademii Jana Długosza w Częstochowie, t. XVI, nr 1, Częstochowa 2017 Zobacz poprzednią część naszego cyklu: